عوامل موثر بر رخداد طوفان ماسه و گرد و غبار زابل با تاکید بر نقش کم فشار پاکستان

باوجودوسعتزیادمناطقتحتتاثیربادهای120روزهسیستان،منطقهزابلباموقعیتخاصتوپوگرافیدارایبیشترینوشدیدترینطوفان هایگرد و غباردرشرقکشوراست. به منظور شناسایی و تحلیل الگوی گرد و غبار منطقه زابل و وجه تمایز آن از سایر قسمت های تحت تاثیر بادهای معروف120 روزه سیستان، از پایگاه داده های محیطی؛ کدهای گرد و غبار، و از پایگاه داده ای NCEP/NCAR با قدرت تفکیک مکانی5/2× 5/2 درجه طول و عرض جغرافیایی داده های فشار تراز دریا متناظر با روزهای گردغبار دردوره آماری 1987- 2016 استفاده شده است. با هدف استخراج الگوی های جوی مولد رخدادهای گرد و غبار بر روی داده های فشار تراز دریا اقدام به انجام تحلیل خوشه ای در محیط نرم افزار متلب شد. در نهایت 4 الگو استخراج و برای هر الگو یک روز که بیشترین همبستگی را با سایر روزها داشت بعنوان روز نماینده آن الگو انتخاب شد. از بین4 الگو غالب ترین الگو با فروان ترین رخداد انتخاب، و رخداد 13تا 16 جولای 2016 به عنوان روز نماینده این الگوی غالب مورد برررسی قرار گرفت؛ به این منظور نقشه هایسینوپتیکفشارودمایسطحزمین،تاواییوجریانجتدرلایهزیرین جو،میدانبادوجهتجریاناتدرسطحزمین و نیم رخسینوپتیکناپایداریهواترسیمگردید. نتایجنشاندادمنطقهزابلبهدلیلبرخورداری از رسوبات ریزدانه رودخانه ای و تالابی و قرارگیریدرحاشیهغربیکم فشاری که دارای ماهیت حرارتی است و تعامل این کم فشار با پرفشاری که با توجه به موقعیت مکانیش گاها پرفشار ترکمنستان، هندوکش، شمال شرق ایران و شمال دریای خزر نامیده می شود، با ایجاد شیو تغییرات فشاری زیاد،بیشترین پتانسیل تولید ریزگرد را دارد؛ اینکم فشاردرلایهپایینیجوبامکشگرد و غباروحرکتپادساعتگردباعبورازرویمنابعریزگرددرمنطقهزابل،مانعنفوذآنبهعرض هایپایین ترتحت تاثیر بادهای120 روزه سیستانو سبب انتقال بیشتر ذرات ماسه و گردو غبار به سمت افغانستان شده است.بنابراینباتوجهبهموقعیتزابلنسبتبهاینکم فشارکه شدتآن درتیرماهبهاوجمی رسد، و آنرانسبتبهسایرمناطقتحتتاثیربادهای120روزهمتمایزنموده، بایدتمهیداتویژه ایجهتکاهششدتگرد و غبارها،درنظرو در برنامه های مقابله با ریزگردها در اولویت قرار گیرد.